Neðangreind grein eftir framkvæmdastjóra SFV birtist í Morgunblaðinu nýlega (hér má sjá hana á PDF - formi)

Kemur þá aldrei góðæri hjá hjúkrunarheimilum ?

Um nokkurt skeið hefur rekstur hjúkrunarheimila verið afar erfiður. Fjármagn er af skornum skammti á meðan kröfur til þjónustunnar hafa vaxið, bæði kröfur hins opinbera en einnig samfélagsins í heild. Á sama tíma er það fólk sem kemur inn á hjúkrunarheimili að verða veikara og hópur þjónustuþega er einnig orðinn fjölbreyttari eftir að aldurstakmörk inn í hjúkrunarrými voru afnumin úr lögum.

Samkvæmt gildandi fjármálaáætlun ríkisstjórnarinnar er ekki ætlunin að grípa til aðgerða út af þessari stöðu. Þvert á móti er í fjárlagafrumvarpinu fyrir árið 2020 gert ráð fyrir að áframhaldandi skerðingu á fjárframlögum til hjúkrunarheimila, eins og gert hefur verið á þessu ári og gert var á því síðasta. Árið 2018 nam „aðhaldskrafan“ 215,5 milljónum króna, árið 2019 nam hún 201,3 milljónum og í drögum að næsta fjárlagafrumvarpi er gerð tillaga að 279,6 milljóna króna ,,aðhaldskröfu“ á árinu 2020. Samtals nemur skerðingin 1,3 milljörðum króna frá ársbyrjun 2018 og árlegt rekstrarfé hjúkrunarheimila verður um 700 milljónum króna lægra en ef ekki hefði komið til umræddra ,,aðhaldskrafna“.

Samtök fyrirtækja í velferðarþjónustu hafa margoft upplýst alþingismenn um þessa hættulegu stefnu stjórnvalda. Ef til vill er það ein ástæða þess að fjárlaganefnd lagði til í meirihlutaáliti sínu um fjármálaáætlunina í vor að ,,ráðherra skipi þverpólitíska nefnd sem fari yfir rekstur og framtíðarfyrirkomulag á byggingum og rekstri hjúkrunarheimila.“ Heilbrigðisráðherra hefur hins vegar ekki skipað slíka nefnd og nú, tæpu hálfu ári síðar, eru komin fram drög að nýju fjárlagafrumvarpi sem kveður á um áframhaldandi niðurskurð á rekstrarfé hjúkrunarheimila.

Stundum er sagt að á uppgangstímum í hagkerfinu sé mikilvægt að ríkissjóður gæti aðhalds í fjárútlátum en gefi frekar í þegar horfir til efnahagslægða. Þegar efnahagshrunið skall á samfélaginu árið 2008 voru útgjöld ríkissjóðs skorin niður á sem flestum sviðum. Fjármagn til hjúkrunarheimila og annarra heilbrigðisstofnana var skorið markvisst niður. Undanfarin ár hefur ríkt ákveðinn stöðugleiki í fjármálum og jafnvel ,,góðæri“ á flestum sviðum eins og t.d. sést í stórauknum útgjöldum ríkissjóðs. Margar heilbrigðisstofnanir hafa fengið aukið rekstrarfé á hverju ári undanfarin ár, en ekki hjúkrunarheimilin og dagdvalirnar. Samt stendur í stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar frá árinu 2017: ,,Einnig verður hugað að því að styrkja rekstrargrundvöll hjúkrunarheimila.“

Fagaðilar sem starfa á hjúkrunarheimilum og dagdvölum landsins eru farnir að óttast næstu efnahagslægð, því hvar er hægt að draga saman ef aldrei er gefið í ? Hvar skal bera næst niður við niðurskurð í rekstri, í samræmi við aðgerðir stjórnvalda eins og þær birtast í drögum fjárlagafrumvarpsins. Eftir því sem líður á hagsveifluna og ,,aðhaldskröfunni“ er oftar beitt, verður sú spurning áleitnari: Kemur þá aldrei góðæri hjá hjúkrunarheimilum ?

Eybjörg H. Hauksdóttir

Höfundur er framkvæmdastjóri Samtaka fyrirtækja í velferðarþjónustu.

Þessi grein eftir Björn Bjarka Þorsteinsson, varaformann Samtaka fyrirtækja í velferðarþjónustu birtist nýlega í Fréttablaðinu. 

Orðin ein og sér duga ekki

Í stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnarinnar sem birt var 30. nóvember árið 2017 stendur eftirfarandi setning: „Einnig verður hugað að því að styrkja rekstrargrundvöll hjúkrunarheimila en áhersla verður einnig lögð á aðra þjónustuþætti, svo sem heimahjúkrun, dagþjálfun og endurhæfingu.“ Ýmislegt hefur gengið eftir sem boðað er í stefnuyfirlýsingunni, en ekki sá þáttur sem snertir rekstrargrunn hjúkrunarheimila og dagþjálfun og vitnað er til hér að ofan. Nú er kjörtímabilið nær hálfnað og á þeim tveimur árum sem ríkisstjórnin hefur setið við völd hefur hún hrint í framkvæmd stöðugum skerðingum á rekstrarframlagi til hjúkrunarheimila og hefur að auki boðað að svo verði áfram til og með árinu 2021, en áætlunin gildir til 2024. Samkvæmt áætluninni fá aðrar heilbrigðisstofnanir en hjúkrunarheimili aukið framlag og því ber auðvitað að fagna.

Róðurinn þyngist ár frá ári
Eins og Ríkisendurskoðun hefur bent á í skýrslum sínum er rekstur hjúkrunarheimila almennt mjög þungur og hefur róðurinn þyngst ár frá ári í samræmi við fjárhagsskerðingar ríkisstjórnarinnar. Í því sambandi skiptir einnig máli að ekki er lengur í gildi rammasamningur milli hjúkrunarheimilanna og Sjúkratrygginga Íslands, en síðasti samningur sem tók gildi 2016 rann sitt skeið í árslok 2018 þegar Sjúkratryggingar breyttu aðferðafræði sinni við útgreiðslu fjármagns tengt RAI-mati og einnig vinnubrögðum við úthlutun smæðar­álags. Ákvörðun Sjúkratrygginga var tekin einhliða og án viðræðna við hjúkrunarheimilin, Samtök fyrirtækja í velferðarþjónustu (SFV) eða Samband íslenskra sveitarfélaga. SFV og sveitarfélögin starfrækja sameiginlega samninganefnd f.h. öldrunarstofnana við hið opinbera og ríkir mikill og góður samhljómur í þeim hópi.

Galin fjármálaáætlun?
Í fyrrnefndri fjármálaáætlun kemur fram að stærsta verkefni ríkissjóðs í tengslum við málefnasvið hjúkrunar- og endurhæfingarþjónustu sé átak sem felst í fjölgun hjúkrunarrýma bæði með endurgerð eldri rýma og byggingu nýrra, m.a. með byggingu hjúkrunarheimila. Er um að ræða rúmlega 900 rými í heild. Stjórnvöld hafa boðað að 717 rými verði byggð til 2024 þegar áætlað er að þau verði orðin 3.433 í heild, sem er 26% aukning frá árinu 2018. Á sama tíma gerir ríkisstjórnin ráð fyrir aðeins 6% auknu fjármagni til rekstrar málefnasviðsins, enda viðurkennt að í fjármálaáætluninni hefur lítið tillit verið tekið til byggingar eða rekstrar nýju hjúkrunarrýmanna.

Fyrirheitin reynst orðin tóm
Þau fyrirheit ríkisstjórnarinnar 30. nóvember 2017 um að hugað skyldi að styrkingu rekstrargrundvallar hjúkrunarheimila landsins, hafa á þeim 21 mánuði sem stjórnin hefur setið við völd að miklu leyti reynst orðin tóm enda áframhaldandi raunskerðingar boðaðar til og með árinu 2021 ár í það minnsta. En lengi skal manninn reyna. Því skora ég á Alþingi og ekki síst fjárveitingavaldið að fara alvarlega ofan í saumana á fjárhagsgrunni hjúkrunarheimilanna og rýna betur skýrslur Ríkisendurskoðunar um málefnasviðið. Trúverðugt samtal milli fulltrúa heilbrigðisráðuneytisins, Sjúkratrygginga Íslands, öldrunarstofnana og sveitarfélaga væri gott fyrsta skref. Forsenda árangurs og breiðari sáttar um málaflokkinn er stóraukið samráð og skilningur á eðli rekstrar hjúkrunarheimila sem eru ein af mikilvægustu grunnstoðum íslenska velferðarkerfisins. Orð á blaði duga ekki ein og sér.

Björn Bjarki Þorsteinsson, framkvæmdastjóri Brákarhlíðar og varaformaður Samtaka fyrirtækja í velferðarþjónustu.

Þann 8. október hefst námslínan Stjórnendur og starfsmenn í þriðja geiranum í Opna háskólanum í HR. Aðildarfélög SFV falla vel innan þriðja geirans því með honum er átt við félög sem starfa í almannaþágu. Oft á tíðum eru áskoranirnar öðruvísi en hjá hagnaðardrifnum félögum eða opinberum stofnunum. Til að mynda er fjármögnun með öðrum hætti og viðskiptavinir eru aðrir, auk þess sem stjórnun sjálfboðaliða kallar á annars konar mannauðsstjórnun.  

Nánari upplýsingar og skráning hér:

Stjórnendur og starfsmenn í þriðja geiranum

SFV er samstarfsaðili að náminu og aðildarfélög samtakanna fá 10% afslátt af verði námsins.

Til að nýta sér afslátt SFV á námslínuna er bent á að hafa samband við Lindu Vilhjálmsdóttur verkefnastjóra námsins í netfangið This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it. eftir að skráningu er lokið og tengir hún afsláttarkjör SFV  við skráninguna.

Neðangreind grein eftir framkvæmdastjóra og stjórnarmann SFV birtist á Vísi þann 5. júní sl. 

Þegar orð og krónur fara ekki saman

Eybjörg H. Hauksdóttir og Sigurður Rúnar Sigurjónsson skrifa 5.6.2019 16:00

Samtök fyrirtækja í velferðarþjónustu hafa skilað umsögn um fjármálaáætlun ríkisins fyrir árin 2020 – 2024. Eins og þar kemur fram hafa samtökin miklar áhyggjur af því að svo virðist sem áætlunin geri ekki ráð fyrir að rekstrargrundvöllur hjúkrunar- og dagdvalarrýma sem þegar eru í rekstri verði tryggður með fullnægjandi hætti. Að mati samtakanna á það einnig við um fyrirhuguð ný hjúkrunar- og dagdvalarrými sem ríkisstjórnin hefur boðað að verði tekin í notkun á næstu misserum. 

Boða fjölgun um 717 hjúkrunarrými á sex árum

Í fjármálaáætluninni kemur fram að stærsta verkefni ríkissjóðs í málaflokknum sé áætlun um átak í fjölgun nýrra hjúkrunarrýma með byggingu nýrra hjúkrunarheimila. Er um að ræða fjölgun um 920 rými þótt hluti þeirra verði til við skipulagsbreytingar á aðbúnaði rýma sem þegar eru í notkun. Er það markmið boðað að fjöldi hjúkrunarrýma fari úr 2716 árið 2018 í 3433 árið 2024. Er því um að ræða 717 ný hjúkrunarrými, eða 26,4% fjölgun frá því sem var á síðasta ári. Kemur fram í fjármálaáætluninni að í kjölfar uppbyggingar nýju hjúkrunarrýmanna verði fjárheimildir auknar til að standa straum af rekstri þeirra. Að mati SFV er langt frá því að gert sé ráð fyrir því í áætluninni vegna þess að á sama tíma og boðuð er 26,4% fjölgun rýma er einungis ætlunin að auka framlög til rekstrarins og annarra tilfærslna um 7,05%. Á þá einnig alveg eftir að taka tillit til þess að á þessum sama tíma er ætlunin að fjölga dagdvalarrýmum um 95, úr 775 í 870, sem væntanlega á líka að rúmast innan fjárheimilda málefnasviðsins.

Markmiðin varla raunhæf

Rétt er að taka fram að líkt og með fyrri fjármálaáætlanir þá hamlar ógegnsæi í framsetningu upplýsinga og talna því að hægt sé að staðhæfa um það hvernig stendur á þessum mismun á rýmafjölgun og aukningu á rekstrarfé. Ekki er þó hægt að álykta annað en að markmiðin sem stjórnvöld eru að setja fram í fjármálaáætluninni séu ekki fjármögnuð í þessari sömu áætlun. Seinkun hefur orðið á byggingu nýrra hjúkrunarrýma auk þess sem tafist hefur að taka ný hjúkrunarrými í notkun, sem leiðir að vissu marki til minni þarfar á rekstrarfé. Ef slík frávik skýra svo viðamikinn mun á fjármögnun og markmiðssetningu í áætluninni er ljóst að það þarf að endurskoða hlutina og aðlaga markmiðasetningu málefnasviðsins að breyttum aðstæðum. Engum er greiði gerður með því að halda á lofti ófjármögnuðum eða óraunhæfum markmiðum í fjármálaætlun. Þá er nauðsynlegt að rýna betur hvers vegna það er svo miklum vandkvæðum bundið að taka ný hjúkrunarrými í notkun, en fyrir því liggja margar ástæður.

Engin styrking á rekstrargrundvelli stofnana

Í stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar segir að styrkja þurfi rekstrargrundvöll hjúkrunarheimila, dagdvala og endurhæfingarstofnana. Ekki er að sjá neinar vísbendingar um slíkt í áætluninni. Þvert á móti virðist ætlunin að skerða rekstrarfé þeirra á hverju einasta ári til ársins 2023, til viðbótar við þær skerðingar sem þegar hefur verið hrint í framkvæmd. Á sama tíma hefur rekstrarfé verið aukið til annarra heilbrigðisstofnana. Þessi aðgerð stjórnvalda hefur mikil og margþætt áhrif á starfsemi hjúkrunarheimila og endurhæfingarstofnana og þá viðkvæmu þjónustu sem þau sinna. Það er nefnilega ekki nóg að byggja ný hjúkrunarheimili, það verður líka að tryggja forsvaranlegar rekstrarforsendur fyrir heimilin til að þau geti sinnt hlutverki sínu.

Samtök fyrirtækja í velferðarþjónustu hafa ítrekað bent á að nauðsynlegt sé að styrkja rekstur hjúkrunar-, dvalar-, dagdvalar- og endurhæfingarrýma eins og skrifað er í stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar. Samtökin hvetja þingmenn til að samþykkja ekki nýja fjármálaáætlun nema að við það verði staðið.


Höfundar eru framkvæmdastjóri og stjórnarmaður í Samtökum fyrirtækja í velferðarþjónustu.