Ríkið tilgreini sem fyrst hvaða þjónustu skuli skerða á hjúkrunarheimilum

 

Samninganefnd Samtaka fyrirtækja í velferðarþjónustu (SFV) og Sambands íslenskra sveitarfélaga um rammasamning fyrir þjónustu hjúkrunarheimila lýsir miklum vonbrigðum með þá ákvörðun stjórnvalda og meirihluta fjárlaganefndar að halda fast við boðaða skerðingu á rekstrargrunni hjúkrunarheimila.

 

Sjúkratryggingar Íslands (SÍ) hafa nú staðfest að sú ,,viðbót“ til hjúkrunarheimila, sem boðuð var í áliti meirihluta fjárlaganefndar við 2. umræðu fjárlaga, er í raun engin viðbót þegar allt kemur til alls. Um er að ræða fjármuni til að mæta samningsbundinni skyldu ríkisins skv. rammasamningi SÍ þess efnis að greiðslur til hjúkrunarheimila taki mið af aukinni hjúkrunarþyngd heimilismanna skv. svonefndum RUG stuðlum. Um þetta atriði var samið við gerð rammasamnings hjúkrunarheimila árið 2016. Svo virðist sem gleymst hafi að gera ráð fyrir þessari skuldbindingu ríkisins í fjárlagafrumvarpinu. Á það benti SFV í umsögn sinni við frumvarpið og var leiðrétting gerð í breytingartillögum meirihluta fjárlaganefndar sem lagðar voru fram við aðra umræðu fjárlaga. Eftir stendur að ekki hefur verið komið til móts við þá skerðingu sem varð á rekstrarfé hjúkrunarheimila árið 2018.

 

Hjúkrunarheimilin sniðgengin

Að óbreyttu er ekki annað að sjá en að áframhaldandi niðurskurður sé fram undan árið 2019. Af hendi samninganefndar SFV og Sambands íslenskra sveitarfélaga verður ekki komist hjá því að lýsa miklum áhyggjum af því áhugaleysi stjórnvalda á því að bæta fjármögnun þjónustu hjúkrunarheimilanna og, að því er virðist, rekstrarumhverfi hjúkrunarheimila almennt. Staðan sem blasir við gengur þvert á það sem fram kemur í stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar þar sem tilgreint er sérstaklega að styrkja eigi rekstrargrunn hjúkrurnarheimila. Staðreyndin virðist á hinn bóginn sú að ekki er áhugi á því að viðhalda núverandi þjónustustigi hjúkrunarheimilanna þrátt fyrir gott efnahagsástand og fjáraukningu í heilbrigðiskerfið almennt. Áhugaleysið virðist einnig birtast í því að ekki er minnst einu orði á hlutverk eða þjónustu hjúkrunarheimila í nýgerðum drögum að heilbrigðisstefnu ríkisstjórnarinnar. Hjúkrunarrými eða hjúkrunarheimili, eru ekki nefnd einu orði í því tæplega 40 blaðsíðna skjali. Jafnframt hefur hagsmunaaðilum heimilanna ekki verið boðið til samráðs um mikilvæg málefni sem snerta rekstrarumhverfi hjúkrunarheimila nema að mjög takmörkuðu leyti auk þess sem velferðarráðuneytið afþakkaði að taka þátt í nýlegu málþingi á vegum SFV þar sem mikilvæg málefni hjúkrunarheimila voru rædd. Það vakti athygli.

 

Ljóst að draga þarf úr þjónustu

Í dag, fimmtudag, hefur samninganefnd SFV og Sambands íslenskra sveitarfélaga sent erindi til SÍ þar sem gerð er sú krafa að SÍ tilgreini hvaða atriðum í kröfulýsingu vegna þjónustu hjúkrunarheimila ríkið er tilbúið að falla frá eða draga úr til að mæta þeirri rýrnun sem orðið hefur á fjármögnun rammasamningsins á samningstímanum. Samninganefnd SFV og Sambands íslenskra sveitarfélaga hefur ítrekað gert athugasemdir við að ríkið kostnaðargreini ekki þær kröfur sem það gerir til þeirrar heilbrigðisþjónustu sem það vill kaupa. Ríkinu ber að ákvarða þjónustustig og þær kröfur sem gerðar verða til hjúkrunarheimila og þarf því einnig að segja til um úr hvaða þjónustu skuli draga þegar fjárframlög eru skorin niður. Umræddur rammasamningur hjúkrunarheimila rennur út þann 31. desember nk. og hann verður ekki framlengdur nema fyrir liggi hvaða þætti þjónustunnar eigi að skerða til að koma til móts við þessa rýrnun. Það er mikilvægt að stjórnvöld upplýsi sem fyrst hvar eigi að draga saman í þjónustunni enda þarfnast allar aðgerðir undirbúnings áður en þeim er hrint í framkvæmd. Hvort heldur sem litið er til uppsagnarfrests starfsmanna eða breytinga á samningum um innkaup, þá þurfa rekstraraðilar tíma til að ná fram nauðsynlegri hagræðingu sem leiðir að skerðingunni. Síðast kom skerðingarkrafa á einingarverð rammasamnings SÍ fram í maí 2018 og gilti afturvirkt frá 1. janúar 2018. Slík vinnubrögð eru ekki boðleg og valda því að skerða þarf þjónustu meira en ella.

 

Í dag er útlit fyrir að rammasamningur SÍ um þjónustu hjúkrunarheimila verði ekki framlengdur. Um 45 hjúkrunar- og dvalarheimili á Íslandi, sem velta um 27 milljörðum króna á ári, verða þá um áramótin samningslaus við ríkið um þjónustu sína. Samninganefnd SFV og Sambands íslenskra sveitarfélaga hafa þegar óskað eftir fundi með heilbrigðisráðherra til að ræða þá alvarlegu stöðu sem upp er komin.

 

Reykjavík 6. desember 2018.

 

F.h. samninganefndar Samtaka fyrirtækja í velferðarþjónustu og Sambands íslenskra sveitarfélaga vegna rammasamnings SÍ fyrir þjónustu hjúkrunarheimila,

 

Eybjörg Hauksdóttir, framkvæmdastjóri SFV.

 

Frekari upplýsingar veita Eybjörg Hauksdóttir, framkvæmdastjóri SFV (s: 898-9225), og Pétur Magnússon, formaður SFV (s: 841-1600).

 

Samninganefnd SFV og Sambands íslenskra sveitarfélaga skipa:

F.h. SFV:

Björn Bjarki Þorsteinsson, varaformaður SFV

Eybjörg Hauksdóttir, framkvæmdastjóri SFV

Pétur Magnússon, formaður SFV

Sigurður Rúnar Sigurjónsson, stjórnarmaður SFV

 

F.h. Sambands íslenskra sveitarfélaga:

Valgerður Freyja Ágústsdóttir, sérfræðingur á hag og upplýsingasviði hjá Sambandi íslenskra sveitarfélaga

Velferðarráðuneytið birti fréttatilkynningu í gær, þann 28. nóvember 2018, undir fyrirsögninni: Réttar upplýsingar um fjölda fólks yngra en 67 ára á hjúkrunarheimilum. Þar kemur fram að velferðarráðuneytið hafi fengið upplýsingar frá Sjúkratryggingum Íslands (SÍ) um fjölda einstaklinga undir 67 ára aldri á hjúkrunarheimilum. Samkvæmt upplýsingum SÍ búi samtals 139 einstaklingar yngri en 67 ára á hjúkrunarheimilum. Þar af séu um 62 einstaklingar í sérstökum rýmum og því séu það um 77 einstaklingar á landsvísu undir 67 ára aldri sem búi í almennum hjúkrunarrýmum á hjúkrunarheimilum víðsvegar um landið.

Samtök fyrirtækja í velferðarþjónustu (SFV) telja rétt að benda á að það eru einungis hluti af hjúkrunarrýmum landsins sem heyra undir rammasamning Sjúkratrygginga Íslands. Undir rammasamning SÍ heyra 2.169 almenn hjúkrunarrými og 63 sérhæfð hjúkrunarrými, eða alls 2.232 hjúkrunarrými. Á landinu öllu eru hins vegar um 2.700 hjúkrunarrými.[2] Fulltrúar SFV fengu nýlega þær upplýsingar frá SÍ að hlutfallið væri nær 8%. Þetta gerir um 189 – 216 einstaklingar á landinu öllu eins og Bjarki Þorsteinsson, varaformaður SFV fór yfir í erindi sínu á málþingi samtakanna á þriðjudaginn.

Hugmyndin með málþinginu var að vekja athygli á þeirri staðreynd, að það er stór og sívaxandi hópur einstaklinga sem eru inn í hjúkrunarrýmum í dag sem þurfa að fá allt aðra þjónustu en hina hefðbundnu öldrunarþjónustu og ákveðið úrræðaleysi er að myndast innan þessara stofnana vegna þessa. Þjónusta í hjúkrunarrýmum hafði, þar til fyrir 10 árum, eingöngu verið fyrir einstaklinga 67 ára og eldri. Þar af leiðandi er þar til staðar ákveðin sérhæfing til að sinna þeim hópi, rétt eins og sérhæfing er í þá átt inni á öldrunardeildum Landspítalans. Þeir rekstraraðilar sem veita þessa þjónustu og eru einungis með almenn hjúkrunarrými, eru almennt ekki með sérþekkingu í þjónustu við líkamlega hrausta einstaklinga sem þjást af framheilaskaða, alvarlegum geðsjúkdómum eða eru í virkri kókaínneyslu, svo nokkur dæmi séu tekin. Sama á við um unga hreyfihamlaða einstaklinga. Þjónustan, umhverfið og umgjörðin öll tekur ekki mið af þörfum þessara einstaklinga. Þegar þessir einstaklingar lenda inn í úrræði sem ekki getur veitt þeim viðeigandi þjónustu, þá er það ekki bara erfitt úrlausnarefni fyrir starfsfólkið og aðra íbúa á því hjúkrunarheimili, heldur er einnig verið að setja einstaklinginn sjálfan í erfiða stöðu. Því er þörf á því að fjölga umtalsvert sérhæfðum rýmum, deildum og stofnunum sem fá það verkefni og aðstöðu að veita tilteknum hópum sérhæfða þjónustu. Má þar sérstaklega nefna þjónustu fyrir yngri einstaklinga, sem og sérhæfð rými fyrir geðfatlaða.

Eðlilegt er að mál ungra, langveikra einstaklinga, sem eru jafnvel með algerlega óskerta andlega færni og þurfa að dvelja jafnvel áratugum saman í almennu hjúkrunarrými með öldruðum, fái mikla athygli og umfjöllun, jafnvel þó sá fjöldi einstaklinga sé e.t.v. ekki mikill. Önnur tilfelli, eins og fólk með alvarlega geðsjúkdóma og/eða fíknisjúkdóma, fá það kannski síður. SFV stýra því hinsvegar ekki hvernig umræðan í samfélaginu og fjölmiðlum þróast í kringum svona málþing.

Þá gera samtökin sér ennfremur grein fyrir því að þetta málefni er mjög vandmeðfarið í allri almennri umræðu. En það má ekki leiða til þess að umræðan sé ekki tekin. Ákveðið var við skipulagningu málþingsins að bjóða nokkrum fulltrúum af hálfu ríkisins, sveitarfélaga og einstaklinganna sem um ræðir, að taka þátt í málþinginu og koma á framfæri þeirra sýn á þetta gríðarflókna málefni. Berglind Magnúsdóttir skrifstofustjóri öldrunarþjónustunnar hjá Reykjavíkurborg og Þuríður Harpa Sigurðardóttir formaður Öryrkjabandalags Íslands héldu báðar mjög áhugaverð erindi, sem er þakkavert. Velferðarráðuneytið ákvað hins vegar að afþakka boð um þátttöku í málþinginu. Okkur hjá SFV þótti það mjög miður, enda tækifæri þar fyrir ráðuneytið að koma á framfæri sinni tölfræði, sinni sýn og sínum sjónarmiðum til málefnisins út í samfélagið.

Reykjavík, 29. nóvember 2018,

f.h. Samtaka fyrirtækja í velferðarþjónustu

Eybjörg Hauksdóttir, framkvæmdastjóri SFV

 

[1] Sjá bls. 3 í skýrslunni ,, Staða framkvæmdaáætlunar um byggingu hjúkrunarrýma og tillögur um framhald framkvæmdaáætlunar til ársins 2023“, 1. mars 2018: https://www.stjornarradid.is/lisalib/getfile.aspx?itemid=0a02ee73-47ef-11e8-942b-005056bc530c

[2] Sjá: http://www.ruv.is/frett/hjukrunarheimili-ekki-bara-fyrir-gamalt-folk

Hvar á ég heima?

Málþing SFV um unga íbúa á öldrunarheimilum

Er það rétt stefna að ungt fólk sem ekki getur búið sjálfstætt flytjist á hjúkrunarheimili fyrir aldraða og búi þar, jafnvel áratugum saman? Eiga allir að geta búið á hjúkrunarheimilum óháð þjónustuþörf og sjúkdómsástandi og hver eru þolmörk aldraðra íbúa heimilanna? Þetta eru meðal áleitinna spurninga sem ræddar verða á málþingi Samtaka fyrirtækja í velferðarþjónustu á Hótel Reykjavík Natura við Nauthólsveg á morgun, þriðjudaginn 27. nóvember milli kl. 13.30 og 15.30.

Ólíkar vonir og þrár

Hjúkrunarheimili landsins eru ekki lengur skilgreind sem heimili eingöngu fyrir aldraða veika einstaklinga, 67 ára eða eldri sem ekki geta búið sjálfstætt, heldur einnig ungt fólk óháð aldri og sjúkdómsgreiningu. Fram undan eru m.a. breytingar hjá Öldrunarheimili Akureyrar á þremur hjúkrunarrýmum þannig að þau geti mætt þörfum sjúklinga með alvarleg geðræn vandamál. Að margra mati eru öldrunarheimilin ekki heppilegasta búsetuúrræðið fyrir ungt fólk sem ekki getur búið sjálfstætt nema í algjörum undantekningartilfellum. Til þess eru hagsmunir, þarfir, vonir og þrár yngra fólks of ólíkar þeim sem aldraðir íbúar hjúkrunarheimilanna bera í brjósti auk þess sem spurningin um réttindi og þolmörk aldraðra á heimilunum verður mjög áleitin.

Meðalaldur um 85 ár

Meðalaldur íbúa hjúkrunarheimilanna er í dag um 85 ár og þjónusta þeirra er sérhæfð að öldruðum. Í dag búa tæplega 200 manns yngri en 67 ára á hjúkrunarheimilum, þar af all nokkrir sem ekki hafa náð fimmtugsaldri. Fyrir liggur að öldruðu veiku fólki í brýnni þörf fyrir hjúkrunarrými fjölgar hratt og biðlistar eru að lengjast. Samkvæmt upplýsingum landlæknis biðu að meðaltali 411 manns eftir hjúkrunarrými í september, 20% fleiri en í sama mánuði 2017 þegar 342 voru á biðlista.

Hver eru réttindi ungra sem aldinna?

Á málþingi SFV á Hótel Reykjavík Natura við Nauthólsveg verður fjallað um ýmsar hliðar og áskoranir sem blasa við á hjúkrunarheimilunum með hliðsjón af þeirri þróun sem orðið hefur með fjölgun á alvarlega veiku ungu fólki á hjúkrunarheimilum enda eru hagsmunir kynslóðanna misjafnir og ólíkir. Hver eru réttindi aldraðra á heimilunum gagnvart þessari þróun og ekki síður þeirra sem yngri eru gagnvart þeirri stöðu að vera gert að flytjast á öldrunarheimili, jafnvel til áratuga?

Framsögur

Pétur Magnússon, formaður SFV og forstjóri Hrafnistuheimilanna, setur ráðstefnuna. Að því loknu flytja erindi Björn Bjarki Þorsteinsson, varaformaður SFV og framkvæmdastjóri Brákarhlíðar í Borgarnesi, Hrönn Ljótsdóttir, forstöðumaður Hrafnistu í Garðabæ, Halldór Guðmundsson, framkvæmdastjóri Öldrunarheimila Akureyrar, Þuríður Harpa Sigurðardóttir, formaður Öryrkjabandalags Íslands, og Berglind Magnúsdóttir, skrifstofustjóri á velferðarsviði Reykjavíkurborgar.

Reykjavík 26. nóvember 2018.

 

Nánari upplýsingar veita Pétur Magnússon, formaður SFV, í síma 841 1600 og 

Eybjörg Hauksdóttir, framkvæmdastjóri SFV, í síma 898 9225.